Gebelikte Şeker Hastalığı (Diyabet, Gdm)

Şeker hastalığı (diyabet) kanda normalden yüksek şeker düzeyleri ile karakterize bir durumdur. Şeker hastalığında bebekteki oluşan hastalığın nedeni ,annedeki kan şekeri yüksekliğine bağlıdır.
Annede kan şekeri yükselmesi bebekte de yükselmeye neden olur ve gebeliğin son döneminde bebekte insülin salınımı artar ve bu da bebekte fazla kilo almaya, akciğer gelişiminde gecikmeye, bazı kalp hastalıklarına ve sinir sistemi hastalıklarına neden olur.

Gebelikte fetusun gelişmesini sağlamaya yönelik olarak glikoz metabolizmasında önemli değişiklikler meydana gelir. Plasentadan salgılanan HPL (Human placental lactogen) adlı hormon gebelikte fetusa yeterince glikoz gitmesini sağlamak amacıyla insülinin kan şekerini düşürücü etkisini frenler.
Böylece gebelikte doğal bir hiperglisemi (şeker seviyesinde yükselme) eğilimi ortaya çıkar. Bu eğilim bazen patolojik boyutlara ulaşabilir. Özellikle HPL’nin en etkili olduğu 24. gebelik haftasından itibaren anne adayı diyabetik hale gelebilir.

1-    Bazı kadınlarda hamile kalmadan önce diyabet mevcuttur, buna pregastasyonel diyabet denir.
2-    Bazı kadınlarda ise şeker yüksekliği gebelik sırasında ilk defa başlar, buna gestasyonel diyabet denir.
Her 200 gebelikten birinde pregestasyonel diyabet olduğu, ek olarak her 200 gebe kadından 5’inde gestasyonel DM (gebelik seyri sırasında diabet) geliştiği tahmin edilmektedir.

Eğer gebe kalmadan önce diyabetiniz var ise, gebelik süresince kan şeker düzeyinizi kontrol altında tutabilmeniz öncekine nazaran daha zor bir hale gelebilir. Hamilelik döneminde insülin dozunuzu değiştirmeniz gerekebilir.

Gebelikte diyabete bağlı oluşabilecek problemler:

– Kandaki yüksek şeker düzeyi bebeğin çok irileşmesine neden olabilir. İri bebeklerde doğum öncesinde ve sırasında daha çok problem ortaya çıkma riski vardır. İri bebeklerde sezaryen riski daha yüksektir. Ayrıca doğum sırasında omuz takılması, doğum travması, doğum eyleminin uzaması da iri bebeğe ait risklerdir.
– Gebelikten önce diyabetik olan hastalarda yani pregestasyonel diyabet hastalarında bebekte bazı anomalilerin görülme riski artar. Ancak gebelikte başlayan gestasyonel diyabet (GDM) bebekte anomalilere neden olmaz veya çok hafif ilgili olabileceği konusunda şüpheli araştırmalar vardır.
– Diyabet olan gebelerde gebelik esnasında preeklampsi (yüksek tansiyon) gelişme riski artmıştır.
– Erken doğum riski artmıştır.
– Ani bebek ölümü meydana gelebilir
– Doğumdan sonra RDS (bebekte akciğer yani solunum) sıkıntısı gelişebilir. Diyabetik anne çocuklarında akciğer gelişimi gecikir.
– Doğumdan sonra bebekte hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) ve bilirubin yüksekliği, polisitemi (bebekte kan hücrelerinin fazlalığı) gelişebilir
– Pregastasyonel (gebelik öncesi) diyabet hastalığı olanlarda plasental fonksiyon yetersizliği ve bunun neticesinde bebekte IUGR (gelişme geriliği) meydana gelebilir.
– Diyabetik gebeliklerde polihidramniosa sık rastlanır. Pregestasyonel diyabette oligohidramnios da gelişebilir.
– Anne karnında ani fetal ex ( ani ölüm) meydana gelebilir.
– Preeklampsi, ketoasidoz gibi nedenlerle maternal mortalite artmıştır.
– Diabetik gebelerde üriner sistem enfeksiyonu, solunum yolu enfeksiyonları, doğum sonrası puerperal ( lohusa)enfeksiyonlar ve yara yeri enfeksiyonu riski artmıştır.
– Diabetik ketoasidoz meydana gelebilir. Diabetik hamilelerde aşırı bulantı kusma, enfeksiyonlar, beta mimetik veya steroid ilaçlar diabetik keteoasidoza zemin hazırlayabilir.

Eğer gebelik öncesinde ve süresince doğru bir tedavi alıyor ve düzenli kontrollerinizi yaptırıyorsanız, sağlıklı bir bebek doğurabilme şansınız yüksektir.

Belirtiler:
Pek çok gebe kadın diyabetin belirtilerini fark etmemektedir ve bu durum tahlillerle anlaşılmaktadır ancak susuzluk hissi, kilo kaybı, çok fazla yemek yemek, çok fazla miktarda idrar yapmak, yorgunluk gibi belirtiler olabilir.

Diyabeti olan bir kadın gebe kalırsa, gebelik esnasında hastalığın kontrolünün zorlaşacağını ve daha kötüleşebileceğini bilmelidir.

Tanı:
Tanı için glukoz yükleme testleri (şekerli su testi) denilen testler yapılır. 24-28. gebelik haftasında bütün gebelere tarama amaçlı 50 gr. glukoz testi yapılır. 50 gram glukoz yükleme testi sadece tarama testidir kesin olarak diyabet tanısı koydurmaz. 50 gram glukoz testi değeri 140’dan yüksek çıkanlara 100 gram glukoz tolerans testi yapılır. 100 gram glikoz testinin sonucuna göre diabet tanısı koyulabilir.

Glukoz tolerans testi Tartışmaları:
Son dönemde, glukoz taramasının gebelerde oluşturabileceği yan etkiler ve fetüs üzerindeki olumsuzluklara dair medyada yaygın tartışmalar yapılmaktadır. Bu hastalarımız üzerinde gerçek kaygılara sebep olmuştur. Gerçi son dönemde risk faktörlerine bakılmaksızın tüm gebelere istenen bir test haline geldiği de bir gerçektir. Bu test rutin bir test değildir. Obesitesi olan, klinik diabet bulguları olan, ailesinde diabet hikayesi olan gebelere istenmesi gereken bir testtir. Risk faktörü olmayan gebe popülasyonu için olası diabet taraması için tokluk kan şekeri ( post prandial- yemeğin 2. Saatinde glukoz bakmak) bakılması yeterlidir. Glukoz yükleme testinin tüm gebe popülasyonuna sorgusuz sualsiz bakılması rutininin, sağlık harcamaları yönünden de masraf olduğu görüşündeyim.

Tedavi:
Gestasyonel diyabet tedavisi için bazen diyet yeterli olur. Diyet yeterli olmadığı zaman ise insülin tedavisine  geçilir. Tablet şeklindeki şeker düşürücü ilaçlar gebelikte kullanılamazlar.

Doğum nasıl ve ne zaman olmalı?
Diyabetik gebelerde eğer bir anormallik yoksa , sezaryen gerektirecek başka bir durum yoksa doğum normal doğum şeklinde ve normal zamanında yaptırılır. İri bebek (makrozomi) ya da anne kemik yapısının uygunsuzluğu gibi durumlarda sezaryen gerekebilir. Diyabetik gebeliklerde erken doğum riski artmıştır. Ciddi diabette, bebekte akciğer gelişiminim geç olacağı düşünülerek planlı sezeryanların 39 hafta dolunca planlanması iyi olur.

Doğumdan sonra diabet devam eder mi?
Çoğu kadında bebeğin doğumunu takiben bu durum geçer. Gebeliklerinde gestasyonel diyabet tanısı konmuş annelere doğumdan 6 hafta sonra 75 gram glukozla OGTT (şeker yükleme testi) uygulanır. Bu testle şeker hastalığının devam edip etmediği öğrenilir. Bu test normal çıksa bile annenin sonraki gebeliklerinde ya da hayatının ileriki dönemlerinde şeker hastalığına yakalanma riskinin diğer insanlara göre daha fazladır. Gebelikte diyabet olan hastalarında yaklaşık yarısında 20 yıl içerisinde aşikar diyabet hastalığı gelişir.
Gebelik öncesinde diyabeti olanlar, doğumdan sonra gebelik öncesindeki durumlarına büyük olasılık tekrar döneceklerdir.

Sonraki yıllarda çocukta diabet (şeker hastalığı) gelişme riski yüksektir:
– Diabetik anneden doğan çocuklarda diabetik olmayan anne çocuklarına göre ileride Tip 2 diabet ve GDM gelişme riski 20 kat ¬ artmıştır.
– Gebe iken diabetli olan annenin çocuklarında diabet gelişme riski %33’tür.

EK BİLGİLER:

– Babada diabet hastalığı olması bebekte konjenital anomali artışına neden olmaz. Annede gestasyonal diyabet fetal anomali artışına neden olmazken, pregastasyonel diyabet anomali artışına neden olabilir.
– Pregestasyonel diabeti olan gebelerde fetal amomali riski artar. Riski en çok artan fetal anomali kaudal regresyon ve situs inversusdur. Diyabetik gebelerde diabetik olmayan gebelere göre kaudal regresyon 250 kat fazla görülür, situs inversus 80 kat fazla görülür. Ancak diyabetik gebeliklerde en sık görülen fetal anomali non-diabetik gebeliklerde olduğu gibi kardiyak anomalilerdir, ikinci sırada nöral tüp defetleridir.
– Annede diyabet varlığında doğum sonrası yenidoğanda hipoglisemi, hipokalsemi, hiperbiluribinemi, polisitemi, hiperviskozite, respiratuar distres sendromu, hipertrofik kardiyomyopati gibi sorunlar meydana gelebilir.
– Gebelikte diyabet tanısı olan kadınlarda ilerleyen yaşlarda obezite, aşikar diyabet, hipertansiyon, hiperlipidemi, kardiyovasküler hastalıklar gelişmesi açısından risk artışı mevcuttur. Bu nedenle gebeliğe bağlı şeker yüksekliği saptanan hastalar doğum sonrası dönemde hayat boyu sağlıklı beslenme, hareketli yaşam tarzı, düzenli egzersiz konularında dikkatli olmalıdır.